"Krpljenje" kulturno-istorijskog blaga

Na području hercegnovske opštine, postoji 99 sakralnih objekata koji spadaju u kategoriju spomenika kulture. Od ovog broja, 74 hrama pripadaju Srpskoj pravoslavnoj crkvi, 14 Rimokatoličkoj, dok se 11 ruševnih sakralnih objekata, vode kao arheološka nalazišta.
Iz budžeta Opštine, za proteklu godinu, opredijeljeno je oko 50.000 eura za sanaciju ovih objekata, a postoje i nagovještaji da će se rebalansom budžeta za tekuću godinu, obezbijediti dodatna sredstva za urgentne aktivnosti na revitalizaciji nekolicine hramova.Radovan Arnaut, savjetnik za vjerska pitanja u opštini Herceg Novi, objasnio je, da se u ovoj godini očekuje i detaljan plan sanacije sakralnih objekata, koji će biti sproveden u saradnji sa predstavnicima vjerskih zajednica, crkvenih odbora i župnih ureda. On je istakao, da su predstavnici Opštine, već obišli crkvu Sv. Neđelje u Ratiševini, na kojoj su evidentirana oštećenja, i za koju je neophodno sačiniti hitan program sanacije. Arnaut je naglasio, da urgentnu sanaciju, iziskuju i crkve Sv. Nikole na Žlijebima, Sv. Neđelje u Jošici, Sv. Haritona u Zabrđu i Sv. Ilije u Lastvi Kućanskoj- U protekloj godini, iz budžeta Opštine, za sanaciju sakralnih objekata, izdvojena su sredstva za konzervaciju ikona u crkvi Svetog Nikole u Lučićima i za ikonostas u istoimenoj crkvi u Baošićima. U porti crkve Sv. Sergeja i Vakha na Podima, obavljeno je osveštanje parohijskog doma, u čijoj je izgradnji učestvovala Opština, a obavljena je i konzervacija ikone Svetog Roka iz crkve Sv. Jeronima. Lokalna samouprava, finasirala je sanaciju crkve Sv. Nikole u Radanovićima na Luštici, zatim uložena su i značajna sredstva za hram Sv. Harotona u Zabrđu na Luštici, a u toku su i radovi na arheološkim istraživanjima kod crkve Sv. Petra i Pavla. Takođe je obezbijeđen i stambeni objekat za smještaj sveštenika, paroha crkve u Đenovićima. Dio sredstava, za sanaciju potpornog zida crkve Pokrova Presvete Bogorodice, dodijeljen je crkvenoj Opštini Kumbor. Opština je učestvovala i u izgradnji prilaznih puteva do crkve Sv. Ilije na Žvinjama i crkve Sv. Nikole u Đurićima, kazao je Arnaut.On je objasnio, da je u saradnji sa mještanima u toku druga faza sanacije Parohijskog doma pri crkvi Sv. Đorđa na Ublima, a uskoro se može očekivati i uređenje dvorišta manastira Savina.Osim toga, izvršeno je i ograničavanje crkvenog doma na Ponti kod Sv. Neđelje, na lokaciji za koju je već obezbijeđena potrebna građevinska dokumentacija, pa se uskoro može očekivati i postavljanje kamena temeljca. Obezbijeđena je i tehnička dokumentacija za sanaciju hrama Sv Arhangela Mihaila u Klincima na Luštici.Arnaut je, kao značajan problem istakao evidentno propadanje ikona u hramovima i izrazio nadu, da će se uskoro pristupiti procjeni stanja ikona u crkvama Sv. Gospođe u Kutima, Sv. Sergeja i Vakha na Podima, Sv. Neđelje u Jošici, Sv. Trojice u Kutima, te da će potpunu i zasluženu pažnju dobiti i zbirka ikona u crkvi Sv. Đorđa na Toploj.Najčešće i opravdane pritužbe građana, odnose se na lošu, nepotpunu ili čak netačnu signalizaciju sakralnih objekata. Ovaj problem Opština ima namjeru riješiti u najskorije vrijeme, u sradnji sa resornim Ministarstvom i Regionalnim zavodom za zaštitu spomenika kulture.Osim evidentnog napora Opštine, da spriječi propadanje ovog značajnog kulturno istorijskog blaga, pitanje koje još uvijek visi u zraku, a čije bi rješenje svakako ponudilo primjereniju brigu o ovom naslijeđu jeste, problem vraćanja oduzete crkvene imovine. Kotorska Biskupija, je svim crnogorskim opštinama proslijedila zahtjev, koji se odnosi na popis i povrat njene imovine, oduzete nakon drugog svjetskog rata, i zatražila je obustavu prodaje nekretnina, koje su joj nekada pripadale. Rimokatolička crkva je, još 17. februara 2006. godine, Opštini Herceg Novi, predala zahtjev za povrat više od 2.000 kvadrata nepokretnosti, koje su joj oduzete 1958. godine, ali i nadoknadu izgubljenog, zbog nekorištenja nekretnina u proteklih gotovo 50 godina.Rimokatolička crkva u Herceg Novom potražuje mnogo toga, sprat i prizemlje stambene zgrade na stepeništu 28. oktobra, veličine 138 m2, prizemlje, sprat i mansardu stambene zgrade na Trgu Nikole Đurkovića 12, veličine 113 m2, prizemlje i sprat od 248 m2 u Njegoševoj 6, dvosoban stan od 53 m2 u stambenoj zgradi u ulici Marka Cara broj 2, jednosoban stan 22 m2 u stambenoj zgradi u ulici Sima Matavulja 1, zatim prizemlje i dva sprata poslovne zgrade u Njegoševoj 39, veličine 637 m2 u kojoj se trenutno nalaze prostorije hercegnovskog pozorišta, i najamne poslovne zgrade u Njegošovoj 35, veličine 57 m2, jednako, kao i najamnu poslovnu zgradu u Njegoševoj 33, veličine 551 m2. Ovom spisku treba dodati prizemlje i dva sprata veličine 167 m2 uzgrade u ulici Save Kovačevića 9, prizemlje i dva sprata od 57 m2 u zgradi Marka Vojinovića 24, jednako kao i zemljišnu parcelu, kraj stepeništa 28. oktobra, na kojem treba biti izgrađena višespratnica, povodom koje je katoličkoj crkvi priznato svojstvo stranke u postupku.Inače, i veliki broj rimokatoličkih crkava na području opštine, uništio je zub vremna i ljudski nemar, te danas ovo kulturno blago, propada naočigled građana ali i relevantnih Institucija. Primjer devastiranosti je crkva sv. Neđelje u Kumboru, izgrađena u 17 vijeku i kapela sv. Roka izgrađena 1729. godine u sklopu kompleksa Lazaret u Meljinama. Kapelu sv. Roka, Vojska je prodala firmi PKB, koja ju je koristila kao vešeraj. Ovaj kompleks danas je vlasništvo firme Carine. Izmjenom DUP-a Meljina, na području Lazareta, predviđena je izgradnja turističko-hotelskog kompleksa, pa crkva s pravom strahuje, za budućnost kapele, napravljene još u doba Mlečana.Iako imovina Srpske pravoslavne crkve, na teritoriji hercegnovske opštine, broji na desetine hiljada kvdrata, čija se vrijednost procjenjuje na približno isto toliko miliona eura, Komisiji za povrat imovine, su početkom predprošle godine, zvanično pristigla svega dva zahtjeva, koja ni do danas nisu riješena.Podsjetićemo, da su Srpskoj pravoslavnoj crkvi, još 1958. godine, oduzete zgrade u centru grada, zemljište u samom gradu, na kojem su danas izgrađeni mnogi objekti, ali i ono na periferiji, koje nije privedeno namjeni, i koje bi se moglo vratiti bez većeg "zatezanja" nadležnih organa.Novsko sveštenstvo, uprkos naklonjenosti lokalne samouprave, ne polaže mnogo nade u povrat imovine, jer za time, kako tvrde, nema pravog raspoloženja. Oni smatraju, da će se po pitanju crkvene imovine, država rukovoditi prevashodno političkim razlozima, iako ima dovoljno prostora za pregovore, oko obeštećenja. Mitropolija Crnogorsko-Primorska, je povodom potražnje oduzete im imovine, prije tri godine uputila zahtjev Međunarodnom sudu u Strazburu, no u samom zahtjevu, ali i evidenciji Mitopolije, nema potpunog spiska nekadašnje crkvene imovine.K.M.Oduzeta imovinaHervcegnovsko sveštenstvo, dobro poznaje, ono što im je država nekada oduzela, pa je tako manastir Savina do eksproprijacije imao 23 hektara zemljišta, a sada svega 11. Na 2,2 hektara manastirskog zemljišta, izgrađena je Vojna bolnica, poslovne zgrade, benzinska pumpa i park u Meljinama. Pođansko-sasovačkoj parohiji, pripadale su 4 zgrade na Trgu Nikole Đurkovića, koje su sada privatno vlasništvo, sa izuzetkom prostorija Lovačkog društva, upisanog kao vlasništvo Opštine. Opštinske vlasti, nedavno su prodale zadužbinu Aleksandra Pavkovića, koja se nalazi u strogom centru grada, a koju je ovaj zavještao SPC.Topaljskoj crkvenoj opštini, oduzeto je 1,7 hektara zemlje od 2,5 koliko je imala u svom posjedu. Na nekadašnjem crkvenom zemljištu, danas se nalazi više zgrada javnih ustanova, a neizgrađene su samo jedan parking, stepenište, kao i teniski tereni, u vlasništvu HTP Boka.
Izvor: "Dan"