Istorija grada

ISTORIJA HERCEG NOVOG

Arheološki nalazi iz pećine Vranjaj i sa poluostrva Luštica,svjedoče o začecima civilizacijena ovim prostorima još u neolitu i ranom bronzanom dobu. Pećina Vranjaj, danas je najstarije arheološko nalazište iz praistorije hercegnovskog kraja i otkriva prostor na kojem se prepliću kulture praistorijskih faza.
Arheološki nalazi iz pećine Vranjaj i sa poluostrva Luštica,svjedoče o začecima civilizacijena ovim prostorima još u neolitu i ranom bronzanom dobu. Pećina Vranjaj, danas je najstarije arheološko nalazište iz praistorije hercegnovskog kraja i otkriva prostor na kojem se prepliću kulture praistorijskih faza.

Fedor Karacsay, crtež, Herceg-Novi 1837. g.

U III vijeku nove ere, poslije pobjede nad Ilirima, ovim krajevima je zavladala Rimska imperija.
Nakon propasti zapadnog rimskog carstva 476. godine, ovim krajevima dominira Vizantija. Slovenska plemena dosta gusto naseljavaju ove prostore u VII vijeku, u periodu kada na tlu Vizantije niču prve države - župe, u početku zavisne od Vizantije, a kasnije postepeno stiču nezavisnost i političku autonomiju. Na prostoru oko današnjeg Herceg Novog formira se Župa Dračevica. Već od X vijeka Dračevica gubi nezavisnost, postaje plijen zetskih kneževa, ali ne zadugo jer slijedi period Nemanjića. Poslije smrti cara Dušana, Dračevicom, za kratko, vlada knez Vojislav Vojnović, a zatim Balšići. Dračevicu osvaja 1378. godine bosanski ban, odnosno kralj Tvrtko I Kotromanić. Tvrtko I je te godine utvrdio u Topljanskom zalivu novi grad koji je trebao da konkuriše Dubrovniku u trgovini solju, značajnom izvoru bogatstva primorskih država tog doba. S namjerom da ga razvija kao značajan trgovački, pomorski i zanatski centar, nazva ga Sveti Stefan. Kao jedan od najmlađih gradovana Jadranu naziva se i Novi, Castrum Novum, Castel Nuovo.
Svoje današnje ime dobio je u vrijeme vladavine Herceg Stjepana Vukčića Kosače, kada je doživio najveći procvat i razvoj. Dolazi do snažnog razvoja oružarskih, zlatarskih, kovačkih i obućarskih zanata. Iz tog su perioda sačuvani značajni primjerci zlatarskog umijeća koji se čuvaju u Riznici Manastira Savina.

Novski škver, ne tako davno

Herceg Stjepana nasleđuje njegov sin Vlatko, ali uprkos snažnom otporu ne uspijeva da odoli turskoj vojsci koja Novi osvaja 1482. godine.
Turskim osvajanjem počinje novi period istorije Herceg Novog. Turci preduzimaju opsežne radove na utvrđenju grada. Ima dosta indicija da je tada sagrađena tvrđava Španjola koja dominira gradom i okolnim prostorom.
Flota španskog admirala Andrea Dorije iznenada je stigla pod Herceg Novi juna 1538. godine. Sutradan su Turci predali grad Špancima, koji su tu ostavili posadu od 6 000 ljudi. Uočivši značaj utvrđenja koje dominira gradom na najvišoj koti, Španci su odmah započevi popravku bedema i tog utvrđenja. Među lokalnim stanovništvom, utvrđenje je dobilo ime Španjola, iako se u najvećem broju dokumenata ono naziva Gornji grad. Samo devet mjeseci kasnije, u julu 1539. godine, turski admiral Hajredin Barbarosa sa ogromnom flotom osvaja grad, poslije duge i teške borbe.
Turci vladaju gradom više od dva vijeka, sve do 1687. godine. Prema svijedočenju putopisca Evlije Čelebića, koji je Herceg Novi posjetio 1664. godine, grad je svratište, utočište i spremište stranih gusara, kao i tranzitno mjesto za trgovinu robljem.

Herceg-Novi 1900. g.

Zemljotres koji je godine posebno pogodio Dubrovnik, donio je velika razaranja i Herceg Novom. iste godine Turci pristupaju obnovi grada, međutim osjeća se sve veći pritisak Mletačke Republike i njenih saveznika da se Herceg Novi vrati u hrišćanske ruke.
Nakon 30 dana žestokih borbi, 30. septembar 1687. godine, nakon dva vijeka turske vladavine, grad otimaju Mlečani. i oni odmah prilaze rekonstrukciji porušenih utvrđenja.

Panorama grada, Herceg-Novi 1918. g.

Mlečani vladaju sve do propasti Mletačke Republike 1797. godine. Od tada dolazi do čestih promjena uprave u Herceg Novom.
Austrijanci su vladali do 1806. godine. U to doba, Herceg Novi je od prvobitne trgovačke funkcije, sada preuzeo ulogu strategijske odbrane ulaza u Boku Kotorsku, što je istorija kasnije potvrđivala.
Nakon toga, vlast preuzimaju Rusi do 1807. godine, a potom Francuzi, koji vladaju do 1814. godine.
U periodu od 1813 - 1814. godine, grad je preuzela privremena Vlada Crne Gore i Boke Kotorske.
Od 1814 - 1918. godine grad je bio pod Austrougarskom upravom. Zatim dolazi do ujedinjenja Srba, Hrvata i Slovenaca u Kraljevinu, odnosno nešto kasnije u Jugoslaviju, a 1923. godine njoj se pripaja i Bokokotorski srez. Nakon kapitulacije Jugoslavije 1941. godine u gradu su kao okupatori bili Italijani, a zatim i Njemci. Herceg-Novi je, 28. oktobra 1944. godine, oslobodila Deseta hercegovačka brigada. Taj datum, i danas se slavi kao Dan oslobođenja grada.